Wynagrodzenie pracownika podlega szczególnej ochronie, zatem pracodawca nie może dokonywać potrąceń z wynagrodzenia bez zgody pracownika. Dopuszczalne jest natomiast potrącanie tych elementów, których potrącanie dopuszczają przepisy prawa. Pracodawca zgodnie z obowiązującymi przepisami ma prawo bez zgody pracownika potrącić następujące należności według kolejności ich pierwszeństwa:
- egzekucja na mocy tytułu wykonawczego na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych,
- egzekucja na mocy tytułu wykonawczego na zaspokojenie innych świadczeń niż alimentacyjne,
- zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi,
- kary pieniężne przewidziane w art. 108 Kodeksu pracy.
Istotne jest, że potrąceń dokonuje się po odliczeniu podstawowych składników wynagrodzenia tj. składki na ubezpieczenia społeczne, zaliczki na podatek dochodowy czy wpłaty na PPK.
Granice potrąceń
Oprócz elementów dozwolonych przez przepisy do potrąceń, prawo wskazuje również, jaka jest maksymalna kwota, która może zostać potrącona z wynagrodzenia pracownika. Wysokość tych kwot jest uzależniona od rodzaju dokonywanych potrąceń:
- egzekucja świadczeń alimentacyjnych – potrącenia mogą wynieść do 3/5 wysokości wynagrodzenia,
- egzekucja świadczeń innych niż alimentacyjne – potrącenia mogą wynieść do 1/2 wysokości wynagrodzenia bądź do wartości minimalnego wynagrodzenia,
- potrącenia zaliczek lub innych należności – potrącenia mogą wynieść do 1/2 wysokości wynagrodzenia,
- kary pieniężne – potrącenie w wysokości jednodniowego wynagrodzenia lub w przypadku większej ilości łączna suma kar nie może przekraczać 1/10 wysokości wynagrodzenia po dokonaniu innych potrąceń.
Pracownik, który otrzymał dodatkowe wynagrodzenie roczne, należności przysługujące pracownikom z tytułu udziału w zyskach firmy, nagrodę z funduszu nagród – te elementy w całości podlegają zajęciu komorniczemu w przypadku świadczeń alimentacyjnych.
Kwota wolna od potrąceń
Pracodawca, który dokonuje potrąceń, musi mieć na uwadze kwotę wolną od potrąceń, czyli minimalną kwotę, którą musi otrzymać pracownik.
- Świadczenia alimentacyjne – są należnościami, które kodeks pracy traktuje priorytetowo, zatem to potrącenie nie podlega kwocie wolnej od potrąceń.
- Należności inne niż świadczenia alimentacyjne – jest należnością, która zależy od nieuregulowanych zobowiązań dot. kredytów, pożyczek, czynszów. Potrącenie to podlega kwocie wolnej od zajęcia, jest to 100% w przypadku minimalnego wynagrodzenia.
- Zaliczki pieniężne – są należnościami związanymi z wypłaceniem pracownikowi środków z obowiązkiem rozliczenia, przekazane na cele związane z działalnością firmy lub na poczet delegacji. To potrącenie również podlega kwocie wolnej od zajęcia, jest to 75% w przypadku minimalnego wynagrodzenia.
- Kary pieniężne – to zobowiązania pracownika wobec pracodawcy. Pracodawca ma prawo nałożyć na podwładnego karę za nieprzestrzeganie zasad panujących w zakładzie pracy. Jak powyżej to potrącenie podlega kwocie wolnej od zajęcia, jest to 90% w przypadku minimalnego wynagrodzenia.
Niepełny wymiar etatu przekłada się na niższą kwotę wynagrodzenia minimalnego, co proporcjonalnie przekłada się na niższą kwotę wolną.
Gdy wobec pracownika wszczęto postępowanie egzekucyjne na rzecz świadczeń alimentacyjnych, obowiązkiem pracodawcy jest pobieranie należności z wynagrodzenia pracownika.
Potrącenia za zgodą
Inne potrącenia niż te, które są określone przepisami Kodeksu pracy, mogą zostać potrącone tylko za zgodą pracownika, która musi być wyrażona na piśmie. Kwoty, na których potrącanie pracownik wyraża zgodę muszą zostać wyraźnie określone. W przypadku takich potrąceń kwota wolna od zajęć to:
- minimalne wynagrodzenie – w przypadku potrąceń należności na rzecz pracodawcy,
- 80% minimalnego wynagrodzenia – w przypadku potrąceń należności.