Dyskryminacja w rekrutacji
Dyskryminacja może mieć miejsce już na etapie rekrutacji, co odróżnia ją od mobbingu. Pracodawca może być oskarżony o dyskryminację w różnych aspektach procesu rekrutacji, takich jak:
- treść ogłoszenia o pracę,
- postanowienia regulaminów lub wytycznych dotyczących rekrutacji,
- sposób przeprowadzania wywiadów lub rozmów kwalifikacyjnych z kandydatami,
- sposób wyboru kandydata.
Działania pracodawcy lub pracowników, które naruszają prawa kandydata do pracy, mogą skutkować dwiema formami odpowiedzialności - karną i odszkodowawczą, zgodnie z przepisami prawa pracy. W przypadku odpowiedzialności za wykroczenie, osoba, która ze względu na:
- płeć,
- wiek
- niepełnosprawność,
- rasę,
- religię,
- narodowość,
- przekonania polityczne,
- pochodzenie etniczne,
- wyznanie,
- orientację seksualną,
odmówi zatrudnienia kandydata na wolnym miejscu zatrudnienia lub miejscu przygotowania zawodowego, ponosi karę grzywny, której minimalna wysokość wynosi 3000 zł. Postępowanie przeciwko firmie można wszcząć tylko wtedy, gdy odmowa zatrudnienia wynika z jednej ze wskazanych przyczyn.
W przypadku takiej sytuacji kandydat do pracy może zawiadomić Państwową Inspekcję Pracy, która rozpocznie postępowanie przeciwko firmie.
Zakres i podstawa ochrony współpracownika
Kandydat, który uważa, że z powodu określonej cechy odmówiono mu zatrudnienia, może żądać od pracodawcy odszkodowania nie mniejszego niż minimalne wynagrodzenie. W ramach postępowania kandydat będzie musiał wykazać, co jego zdaniem było podstawą decyzji o odmowie zatrudnienia, a pracodawca będzie musiał udowodnić, z jakiego powodu nie doszło do nawiązania stosunku pracy.
Przepisy antydyskryminacyjne mają zastosowanie nie tylko do pracowników i kandydatów do pracy, ale także do innych grup osób, które funkcjonują na rynku pracy. Wśród tych grup znajdują się osoby, które współpracują z firmami na podstawie umów cywilnoprawnych, takich jak umowy-zlecenia, umowy o dzieło czy kontrakty menedżerskie. Ponadto, przepisy te obejmują również osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą oraz osoby prowadzące jakąkolwiek formę działalności zawodowej. W praktyce działalność zawodowa definiowana jest jako każda praca, która wymaga wypłaty wynagrodzenia.
Kryteria dyskryminacyjne
W przypadku współpracowników katalog kryteriów dyskryminacyjnych jest inny niż w Kodeksie pracy dla pracowników i jest zamknięty. Katalog ten zawiera zakaz nierównego traktowania ze względu na:
- płeć,
- rasę,
- pochodzenie etniczne,
- narodowość,
- religię,
- wyznanie,
- światopogląd,
- niepełnosprawność,
- wiek,
- orientację seksualną.
W katalogu brakuje wielu kryteriów dyskryminacyjnych, które mają zastosowanie do pracowników, takich jak:
- poglądy polityczne,
- warunki zatrudnienia, jak na przykład zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony, bądź w pełnym czy niepełnym wymiarze czasu pracy.
W przepisach pojawiają się również zakaz nierównego traktowania ze względu na:
- ciążę,
- urlop macierzyński,
- urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego,
- urlop ojcowski,
- urlop rodzicielski,
- urlop wychowawczy.
Podstawą roszczeń współpracownika w przypadku dyskryminacji jest Kodeks cywilny, ponieważ Kodeks pracy nie obejmuje osób spoza grona pracowników. W ramach Kodeksu cywilnego można dochodzić odszkodowania za rzeczywiste straty oraz utracone korzyści, a także zadośćuczynienia za krzywdę o charakterze niematerialnym.