Pracodawca jest głównym odpowiedzialnym za bezpieczeństwo i higienę pracy, jednak pracownicy również ponoszą tę odpowiedzialność. W związku z tym, pracodawca musi zapewnić odpowiednie warunki pracy, przeszkolić pracowników, udostępnić instrukcje dotyczące bezpiecznych zachowań oraz zapewnić instruktaż. Sprawdź, jakie obowiązki pracodawcy wynikają z tych zadań.
Najważniejsze zasady dotyczące szkoleń
Pracodawca musi wypełniać wiele obowiązków związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym prowadzenie regularnych szkoleń pracowników dotyczących BHP, zapoznanie pracowników z przepisami i zasadami bezpieczeństwa oraz wydawanie szczegółowych instrukcji dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowisku pracy. Pracodawca jest również zobowiązany dostarczyć pracownikom niezbędne środki ochrony indywidualnej i poinformować ich o sposobach ich użycia. Jeśli pracownik jest zatrudniany po raz pierwszy, pracodawca ma obowiązek zapewnić mu szkolenie z zakresu BHP przed dopuszczeniem do pracy. Potwierdzenie ukończenia szkolenia jest wpisywane na kartę szkolenia wstępnego, która przechowywana jest w aktach osobowych pracownika.
Ważne jest, aby pamiętać, że szkolenie pracownika przed dopuszczeniem do pracy nie jest konieczne, jeśli pracownik ponownie zostaje zatrudniony na tym samym stanowisku u tego samego pracodawcy. Szkolenia powinny odbywać się w trakcie pracy i koszty ponosi pracodawca. Pracownik powinien potwierdzić na piśmie, że zapoznał się z przepisami i zasadami BHP. Pracodawca ma obowiązek zapoznać pracownika z oceną ryzyka zawodowego oraz zasadami ochrony przed zagrożeniami.
Należy pamiętać, że pracodawca musi przejść szkolenie z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy na poziomie odpowiadającym jego obowiązkom. Pracownik nie może być dopuszczony do pracy, jeśli nie posiada wymaganych kwalifikacji i nie jest świadomy przepisów i zasad BHP. Pracodawca zapewnia szkolenia wstępne i okresowe związane z BHP, a szkolenie wstępne nie jest wymagane, jeśli pracownik wraca do pracy na tym samym stanowisku bezpośrednio po nawiązaniu kolejnej umowy o pracę. Szkolenia odbywają się w czasie pracy i są pokrywane przez pracodawcę. Brak przestrzegania zasad BHP może skutkować grzywną od 1000 zł do 30 000 zł dla osoby odpowiedzialnej za stan BHP lub kierującej pracownikami. Poważne naruszenie przepisów lub zasad BHP przez pracownika może być powodem wypowiedzenia lub rozwiązania umowy o pracę. W przypadku zaniedbań związanych z BHP pracownik może natychmiast rozwiązać umowę o pracę bez wymaganego okresu wypowiedzenia.
Szkolenie wstępne
Szkolenie wstępne jest przeprowadzane przed rozpoczęciem wykonywania pracy na konkretnym stanowisku i składa się z dwóch części: instruktażu ogólnego i instruktażu stanowiskowego.
Po odbyciu szkolenia pracownik potwierdza ten fakt na piśmie w karcie szkolenia wstępnego, która jest przechowywana w jego aktach osobowych. Instruktaż ogólny ma na celu zapewnienie pracownikom znajomości podstawowych przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, takich jak przepisy Kodeksu pracy, układy zbiorowe pracy, regulaminy pracy oraz zasady i przepisy obowiązujące w danym zakładzie pracy. Ponadto instruktaż ogólny obejmuje zasady udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku. Instruktaż ogólny jest wymagany przed dopuszczeniem do pracy nowo zatrudnianych pracowników, studentów odbywających praktyki oraz uczniów odbywających praktyczną naukę zawodu.
Instruktaż stanowiskowy ma na celu zaznajomienie pracowników z czynnikami środowiska pracy, takimi jak niebezpieczne, szkodliwe, uciążliwe i psychospołeczne czynniki występujące na danym stanowisku oraz z ryzykiem zawodowym wynikającym z wykonywanej pracy. Ponadto instruktaż stanowiskowy obejmuje sposoby ochrony przed zagrożeniami wynikającymi z czynników środowiska pracy oraz metody bezpiecznego wykonywania pracy.
Instruktaż stanowiskowy jest przeprowadzany przed dopuszczeniem pracownika do pracy na stanowisku, na którym występują czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe lub niebezpieczne. Dotyczy to pracowników zatrudnianych na stanowiskach robotniczych oraz innych, na których występują wymienione czynniki. Instruktaż ten jest również obowiązkowy dla pracowników przenoszonych na takie stanowiska oraz dla uczniów odbywających praktyczną naukę zawodu i studentów odbywających praktyki studenckie. Jeśli pracownik wykonuje pracę na kilku stanowiskach, to musi przejść instruktaż stanowiskowy na każdym z nich.
Szkolenia okresowe
Celem szkolenia okresowego jest aktualizacja i utrwalenie wiedzy oraz umiejętności z zakresu BHP oraz wprowadzenie w nowe rozwiązania techniczno-organizacyjne w tej dziedzinie.
Szkolenie okresowe jest obowiązkowe dla:
- pracodawców, kierowników, mistrzów i brygadzistów,
- pracowników na stanowiskach robotniczych,
- pracowników na stanowiskach inżynieryjno-technicznych, w tym projektantów, konstruktorów maszyn i innych urządzeń technicznych, technologów i organizatorów produkcji,
- pracowników służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz innych osób wykonujących zadania tej służby,
- pracowników na stanowiskach administracyjno-biurowych,
- innych pracowników, których praca jest związana z narażeniem na czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe lub niebezpieczne, lub którzy ponoszą odpowiedzialność w zakresie BHP.
Pracodawca oraz inne osoby kierujące pracownikami powinni odbyć pierwsze szkolenie okresowe w ciągu 6 miesięcy od rozpoczęcia pracy na danym stanowisku, natomiast pozostali pracownicy powinni odbyć je w ciągu 12 miesięcy od rozpoczęcia pracy na danym stanowisku.
Szkolenie okresowe w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy może być organizowane przez pracodawców lub przez jednostki prowadzące szkolenia na zlecenie pracodawcy. Wśród tych jednostek mogą być placówki kształcenia ustawicznego, szkoły ponadpodstawowe, podmioty z systemu szkolnictwa wyższego, stowarzyszenia zajmujące się bezpieczeństwem i higieną pracy oraz przedsiębiorcy prowadzący szkolenia w tej dziedzinie. Szkolenie kończy się egzaminem, który sprawdza wiedzę uczestników oraz ich umiejętności wykonywania pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy. Zaświadczenie o ukończeniu szkolenia jest wydawane przez organizatora, a odpis tego zaświadczenia przechowywany jest w aktach osobowych uczestnika szkolenia.
W zależności od stanowiska, na którym pracownik wykonuje swoje obowiązki, szkolenie okresowe musi być przeprowadzone co najmniej raz w roku, raz na 3 lata, raz na 5 lat lub raz na 6 lat. Pracodawcy i osoby kierujące pracownikami, w tym kierownicy, mistrzowie i brygadziści, muszą przejść szkolenie okresowe co 5 lat, podobnie do pracowników zatrudnionych na stanowiskach inżynieryjno-technicznych, w tym projektanci, konstruktorzy i technolodzy, powinni to zrobić co 5 lat. Pracownicy na stanowiskach administracyjno-biurowych muszą przeprowadzić szkolenie okresowe raz na 6 lat. Jednak w przypadku, gdy rodzaj przeważającej działalności pracodawcy znajduje się w grupie, dla której ustalono kategorię ryzyka nie wyższą niż trzecia, szkolenie okresowe pracownika nie jest wymagane, chyba że z oceny ryzyka wynika, że jest to konieczne. W przypadku, gdy ryzyko związane z działalnością pracodawcy jest wyższe niż trzecia kategoria, pracodawca musi przeprowadzić szkolenie okresowe pracownika w terminie nie dłuższym niż 6 miesięcy od dnia ustalenia wyższej kategorii ryzyka.
Osoby mogą zostać zwolnione ze szkolenia okresowego, jeśli przedstawią aktualne zaświadczenie potwierdzające odbycie szkolenia okresowego u innego pracodawcy w czasie ważności ostatniego szkolenia lub jeśli wcześniej odbyły szkolenie wymagane dla osób zatrudnionych na innym stanowisku, o ile zakres tematyczny programu szkolenia na poprzednim stanowisku odpowiada programowi szkolenia wymaganemu na nowym stanowisku pracy w okresie wskazanym powyżej.